Zbog izgradnje vetroelektrane kod Samoša, vlasti planiraju da izmeste meteorološki radar na Gudurički vrh – najviši vrh Vršačkih planina i Vojvodine. Na Guduričkom vrhu proglašena je zaštita prvog i drugog stepena, pa takva izgradnja nije zakonita, a nije ni moguća bez ozbiljnog uništavanja prirode.
Na velikoj površini između Ilandže, Dobrice, Samoša, Padine, Uzdina i Kovačice, planira se izgradnja vetroelektrane „Samoš“ sa oko 150 stubova i vetroturbina.
Na tom području decenijama se nalazi Radarski centar „Samoš“, u funkciji odbrane od grada, kojim upravlja Republički hidrometeorološki zavod (RHMZ). Vetroturbine negativno utiču na radarske sisteme, te između njih mora postojati dovoljna udaljenost, što je propisano prostornim planom AP Vojvodine.
Kako privatnom investitoru ne bi bile ograničene mogućnosti izgradnje vetroelektrane, vlasti su odlučile da radar izmeste iz Samoša na Gudurički vrh – najviši vrh Vršačkih planina i AP Vojvodine.
Skupština AP Vojvodine je krajem 2024. godine donela odluku o izradi Izmena prostornog plana područja posebne namene „Vršačke planine“. Cilj ove odluke je „stvaranje uslova za izgradnju meteorološkog radara na Guduričkom vrhu“, sa saobraćajnicom i pratećom infrastrukturom. Sredstva za izradu izmene plana obezbeđuje privredno društvo „Wind park Samoš“ iz Novog Sada.
Na pitanja o kakvom se objektu tačno radi, u odgovoru RHMZ-a navedeno je da se planira 380 m² građevinske površine, sa trafostanicom i čelično-rešetkastim tornjem, osnove 64 m², visine 30 metara, sa kupolom u kojoj se nalazi radarska antena. Takođe se planira pristupni put širine 3,5 m i dužine 6.300 m od Malog Središta do Guduričkog vrha, kao i rov za elektro i optičke kablove.
Vršačke planine su zaštićeno prirodno područje. Zakon o zaštiti prirode propisuje da se u zaštićenim područjima svi načini korišćenja moraju usaglasiti sa zaštitom prirode – a ne obrnuto. Takođe je propisano da prostorni planovi područja posebne namene u zaštićenom području moraju biti u skladu sa odlukom o proglašenju zaštićenog područja.
Zaštitu je 2022. godine proglasila takođe Skupština AP Vojvodine, čime je zaštita prirode određena kao javnim interesom na području Vršačkih planina, te se ne može odrediti drugi interes koji bi imao prednost i nanosio štetu prirodi.
Prema toj odluci, na Guduričkom vrhu važe režimi zaštite prvog i drugog stepena. U prvom stepenu zabranjena je izgradnja objekata i saobraćajnica, a u drugom je izgradnja ograničena na objekte za „potrebe upravljanja zaštićenim područjem, održivog pašarenja, gazdovanja šumama i održavanja postojeće infrastrukture“.
Ovakav stav vidi se u Stručnoj osnovi Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode, kao i u Rešenju o uslovima zaštite prirode Pokrajinskog sekretarijata za zaštitu životne sredine.
Iz svih ovih dokumenata jasno je da meteorološki radar nije objekat u funkciji zaštite prirode, te po važećim propisima nije dopušteno da se takav objekat izgradi na Guduričkom vrhu.
Prema Guduričkom vrhu iz Malog Središta postoji samo zemljani šumski put, pogodan samo za prolaz terenskog vozila. Ne postoji nijedan uslov za izgradnju, niti se može graditi bez ozbiljnog uništavanja zaštićenih prirodnih vrednosti.
Gudurički vrh je najviši vrh AP Vojvodine i na njemu su određene prioritetne funkcije zaštite prirode, očuvanja biološke i geološke raznovrsnosti, turizma i rekreacije, i on mora ostati takav.
Neprihvatljivo je da se privatnom investitoru daju mogućnosti na štetu javnog interesa zaštite prirode. Zato zahtevamo:
Zahtevi:
- Da Skupština AP Vojvodine stavi van snage Odluku o izradi izmena i dopuna PPPPN „Vršačke planine“ („Službeni list APV“ broj 57/2024).
- Da se za izgradnju meteorološkog radara odredi druga lokacija, van PIO „Vršačke planine“, kao i van granica drugih zaštićenih prirodnih područja koja su proglašena ili su u postupku zaštite.
U Srbiji je pod zaštitom oko 810 hiljada hektara, što je oko 9% državne teritorije – i dalje značajno ispod planiranih 12% za 2020. godinu. Postotak teritorije pod zaštitom prirode u Srbiji jedan je od najnižih u Evropi.
Od ukupne zaštićene površine, samo oko 32.000 hektara (ispod 4%) je u prvom stepenu zaštite, gde je zabranjeno bilo kakvo korišćenje prirodnih resursa i izgradnja objekata. Svedoci smo, međutim, da ni ovi najvredniji delovi prirode nisu pošteđeni od planova koji mogu dovesti do njenog uništenja.
Izovr: Staniste